Mạng xã hội ngày nay đã trở thành một phần không thể thiếu trong đời sống hàng ngày. Facebook, TikTok, Instagram, Zalo hay các diễn đàn trực tuyến giúp mọi người kết nối, chia sẻ, kinh doanh, giải trí… chỉ với vài cú nhấp chuột. Tuy nhiên, cùng với tiện ích đó là những hệ lụy pháp lý nghiêm trọng mà nhiều người không lường trước được.
Chỉ một bình luận chửi bới, một bài đăng xuyên tạc, một clip bôi nhọ hay một thông tin sai lệch được lan truyền trên mạng xã hội cũng có thể khiến người đăng phải chịu trách nhiệm pháp lý, từ xử phạt hành chính đến truy cứu trách nhiệm hình sự.
Rất nhiều người lầm tưởng rằng “mạng xã hội là không gian tự do, muốn nói gì thì nói”. Nhưng thực tế, pháp luật Việt Nam đã quy định rất rõ ràng về các hành vi vu khống, xúc phạm danh dự, nhân phẩm, cũng như hình phạt đối với những người lợi dụng mạng xã hội để gây hại cho người khác. Nhiều vụ việc được đưa ra ánh sáng trong thời gian gần đây cho thấy, ngay cả những “câu nói vô hại” tưởng chừng chỉ là trò đùa, cũng có thể khiến bạn đối diện án tù nếu vượt qua ranh giới pháp luật.
Hành vi nào bị coi là xúc phạm danh dự, nhân phẩm hoặc vu khống trên mạng xã hội?
Xúc phạm danh dự, nhân phẩm – Điều 155 BLHS 2015
Hành vi bị coi là xúc phạm danh dự, nhân phẩm bao gồm:
Chửi bới, mắng mỏ, sỉ nhục người khác bằng lời nói, tin nhắn, bình luận, bài đăng, hình ảnh, video.
Livestream, quay video, đăng bài công khai nhằm bôi nhọ người khác.
Chế ảnh, ghép hình, đăng thông tin gây tổn hại uy tín cá nhân.
Vu khống – Điều 156 BLHS 2015
Vu khống là hành vi bịa đặt, loan truyền thông tin sai sự thật nhằm:
Gán cho người khác hành vi vi phạm pháp luật hoặc hành vi phạm tội mà họ không thực hiện.
Làm người khác chịu trách nhiệm pháp lý hoặc bị ảnh hưởng nghiêm trọng về danh dự, uy tín, công việc.
Phổ biến thông tin giả mạo trên mạng xã hội, chat, livestream hoặc các nền tảng điện tử khác.
Ví dụ minh họa thực tế:
Một người đăng Facebook rằng “ông X tham ô tiền từ thiện” trong khi không có bằng chứng. Hành vi này có thể bị xử lý hình sự theo Điều 156 BLHS, vì đã gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến uy tín và danh dự của ông X.
Mức xử phạt hành chính và hình sự
Xử phạt hành chính – Nghị định 15/2020/NĐ-CP
Phạt tiền từ 10 – 20 triệu đồng nếu thông tin sai sự thật chưa gây hậu quả nghiêm trọng.
Phạt 20 – 30 triệu đồng nếu vu khống, bịa đặt gây hậu quả nghiêm trọng.
Buộc gỡ bài, cải chính thông tin, xin lỗi công khai.
Trách nhiệm hình sự
Tội làm nhục người khác – Điều 155 BLHS
Phạt cải tạo không giam giữ đến 03 năm hoặc phạt tù từ 06 tháng – 03 năm.
Trường hợp nghiêm trọng (livestream, phổ biến trên mạng với nhiều người) → phạt tù đến 05 năm.
Tội vu khống – Điều 156 BLHS
Phạt cải tạo không giam giữ đến 02 năm hoặc phạt tù 06 tháng – 02 năm.
Trường hợp nghiêm trọng (sử dụng mạng xã hội để phổ biến thông tin sai lệch, ảnh hưởng uy tín nhiều người) → phạt tù tới 07 năm.
Ví dụ thực tế gần đây
Case 1: Chửi bới cá nhân trên Facebook
Người A chửi B bằng lời lẽ tục tĩu trên Facebook.
B thu thập chứng cứ, nộp đơn tố cáo.
Kết quả: A bị xử phạt hành chính 7,5 triệu đồng và buộc xin lỗi công khai.
Điều luật áp dụng: Điều 155 BLHS + Nghị định 15/2020/NĐ-CP.
Case 2: Vu khống doanh nghiệp
Người C dựng câu chuyện “Công ty X tham ô tiền khách hàng” và đăng video trên TikTok.
Công ty X tố cáo cơ quan điều tra.
Kết quả: Người C bị khởi tố về tội vu khống, đối diện mức án 02 – 07 năm tù.
Điều luật áp dụng: Điều 156 BLHS 2015.
Case 3: Tạo tài khoản ảo để bôi nhọ cá nhân
Người D lập tài khoản ảo, đăng bài sỉ nhục B trên nhiều hội nhóm.
Nạn nhân làm đơn tố cáo, cơ quan điều tra xác minh → xử lý hình sự.
Điều luật áp dụng: Điều 155 + 156 BLHS, kết hợp điều tra chứng cứ mạng.
Cách bảo vệ quyền lợi khi bị xúc phạm hoặc vu khống
Thu thập chứng cứ
Chụp màn hình, sao lưu bài đăng, bình luận, tin nhắn, video.
Lưu trữ link bài đăng và ngày giờ đăng.
Lập vi bằng nếu cần để chứng minh tính xác thực.
Gửi yêu cầu gỡ bài và cải chính
Liên hệ trực tiếp người đăng hoặc quản trị nền tảng mạng xã hội.
Tố cáo cơ quan công an
Nộp đơn tố giác tội phạm tại công an xã/phường, công an quận/huyện, hoặc phòng PA05 (an ninh mạng).
Khởi kiện dân sự
Yêu cầu bồi thường thiệt hại tinh thần và thiệt hại uy tín nghề nghiệp.
Nhờ luật sư tư vấn
Phân tích tính hợp pháp của chứng cứ, hướng xử lý dân sự – hình sự.
Đại diện làm việc với cơ quan điều tra, tòa án.
Người bị xúc phạm cần làm gì?
Khi bị xúc phạm, bôi nhọ, vu khống trên mạng xã hội, điều quan trọng nhất là không tranh cãi – không xóa chứng cứ – xử lý theo đúng quy trình pháp lý. Dưới đây là hướng dẫn từng bước đầy đủ và chuyên nghiệp nhất.
Thu thập và củng cố chứng cứ – Bước QUAN TRỌNG NHẤT
Muốn xử lý hình sự hay yêu cầu bồi thường, cần chứng minh được nội dung xúc phạm. Vì vậy, việc thu thập chứng cứ phải thực hiện NGAY LẬP TỨC.
Cách thu thập chuẩn:
Chụp màn hình đầy đủ
Chụp toàn bộ bài viết, bình luận, tin nhắn.
Chụp giao diện tài khoản của người đăng (tên, avatar, ID).
Chụp thời gian đăng, số lượng bình luận, chia sẻ.
Lưu ý: chụp càng chi tiết càng tốt.
Lưu video và livestream
Tải video, reel, TikTok, livestream về máy
Nếu livestream vừa diễn ra, dùng điện thoại quay lại màn hình thiết bị đang xem
Lưu link bài đăng
Dùng trình duyệt copy đường link đầy đủ → lưu vào file Word để nộp kèm đơn.
Ghi hình lại khi đối phương xóa bài
Nếu nghi ngờ họ sắp gỡ bài, dùng video quay lại quá trình truy cập link nhưng bài không hiển thị, để chứng minh họ đã đăng rồi xóa.
Lập vi bằng Thừa phát lại (PHƯƠNG ÁN MẠNH NHẤT)
Thừa phát lại ghi nhận: nội dung bài đăng, video, bình luận.
Vi bằng có giá trị chứng cứ mạnh trong tố tụng hình sự và dân sự.
Đây là cách đập tan lập luận “tôi không đăng”, “tôi bị hack”, “ai đó mạo danh”.
Gửi yêu cầu gỡ bài – Tạo HÀNH VI KHẮC PHỤC để tăng tỷ lệ xử lý hình sự
Nạn nhân nên thực hiện các bước sau:
(1) Nhắn tin yêu cầu gỡ bài
Viết tin nhắn lịch sự, yêu cầu đối phương xóa nội dung xúc phạm.
Chụp màn hình tin nhắn gửi đi → làm chứng cứ chứng minh bạn có thiện chí.
(2) Báo cáo bài viết với nền tảng
Facebook: chọn Report → Harassment → Defamation.
TikTok: chọn Report → Personal attacks.
Cả hai nền tảng đều hỗ trợ khóa bài hoặc khóa tài khoản nếu nội dung nghiêm trọng.
→ Việc yêu cầu gỡ bài là bằng chứng chứng minh bạn đã bị xâm phạm, đồng thời là lợi thế khi cơ quan công an xem xét mức độ thiệt hại.
Làm đơn tố cáo – Quy trình chuẩn để công an tiếp nhận
Nạn nhân có quyền gửi đơn tố cáo hành vi:
Vu khống (Điều 156 BLHS)
Làm nhục người khác (Điều 155 BLHS)
Đưa hoặc phát tán thông tin trái phép (Điều 288 BLHS)
Nơi nộp đơn:
Công an xã/phường – trường hợp nhẹ hơn, thuận tiện khai báo ban đầu
Công an quận/huyện – cơ quan chính thụ lý
Phòng Cảnh sát An ninh mạng PA05 – nếu vụ việc lan truyền mạnh, gây dư luận
Hồ sơ tố cáo bao gồm:
Đơn tố cáo (ghi rõ: thời gian – nội dung xúc phạm – yêu cầu xử lý)
Chứng cứ thu thập (ảnh, video, link, vi bằng)
CMND/CCCD của người tố cáo
Bằng chứng thiệt hại (nếu có): ảnh hưởng công việc, thu nhập giảm, bị sa thải…
Quy trình tiếp nhận:
Công an sẽ lập biên bản tiếp nhận đơn.
Nếu có dấu hiệu tội phạm → chuyển cơ quan điều tra xử lý.
Triệu tập người đăng nội dung để làm việc.
Thu thập dữ liệu từ Facebook/TikTok (điều tra kỹ thuật).
→ Những vụ việc có yếu tố livestream – bịa đặt – phát tán rộng rãi thường được xử lý rất nhanh.
Yêu cầu bồi thường dân sự – Quyền lợi hợp pháp của nạn nhân
Theo Điều 592 Bộ luật Dân sự, nạn nhân có thể yêu cầu bồi thường:
(1) Bồi thường tổn thất tinh thần
Tối đa 10 tháng lương cơ sở
(hiện nay lương cơ sở là 1.800.000 → tối đa 18.000.000 đồng)
(2) Bồi thường thiệt hại thực tế
Mất thu nhập
Ảnh hưởng đến hợp đồng làm việc
Thiệt hại uy tín thương hiệu cá nhân / doanh nghiệp
Chi phí đi lại, in ấn, lập vi bằng, thuê luật sư
(3) Yêu cầu xin lỗi công khai
Tòa có thể buộc người xúc phạm phải đăng lời xin lỗi trên mạng hoặc báo chí.
Nhờ luật sư – GIẢI PHÁP TĂNG XÁC SUẤT THẮNG 200%
Luật sư hỗ trợ nạn nhân rất hiệu quả trong các vụ vu khống trên mạng vì:
(1) Soạn đơn tố cáo chuẩn pháp lý
Luật sư biết cách viết đơn để công an không thể từ chối tiếp nhận
Nêu đúng tội danh, đúng điều luật → giảm thời gian xử lý
(2) Đại diện làm việc với công an
Luật sư đi cùng để bảo vệ quyền lợi
Theo dõi quá trình giải quyết
(3) Đánh giá chứng cứ và xây dựng chiến lược
Luật sư sẽ:
Phân tích điểm yếu của đối phương
Chỉ ra hành vi nào đủ yếu tố cấu thành tội
Hướng dẫn tăng mức bồi thường tối đa
Đề xuất lập vi bằng, trưng cầu dữ liệu, yêu cầu giám định…
(4) Đại diện yêu cầu bồi thường dân sự
Tính toán mức bồi thường hợp lý
Soạn đơn khởi kiện
Làm việc với tòa án
Lời khuyên pháp lý quan trọng
Không tùy tiện đăng bài, bình luận hoặc chia sẻ thông tin chưa kiểm chứng.
Không dùng mạng xã hội để “trả đũa” đối phương, dễ vi phạm pháp luật.
Nếu bị xúc phạm hoặc vu khống, hãy hành động theo pháp luật, tránh hành vi bột phát gây thêm rủi ro.
Tóm lại mạng xã hội không phải “Nơi muốn nói gì thì nói”
Một câu chửi, một status bịa đặt, một clip chế giễu… đều có thể khiến bạn:
Bị phạt hàng chục triệu
Bị xử lý hình sự
Ảnh hưởng danh dự người khác và chính tương lai của bạn
Với người bị hại, điều quan trọng là: đừng im lặng, hãy xử lý theo đúng quy định pháp luật để bảo vệ danh dự của mình.
