Năm 2025 đánh dấu thời điểm tội phạm công nghệ cao bùng nổ mạnh nhất từ trước đến nay. Sự phát triển vượt bậc của AI tổng hợp giọng, deepfake video, và ứng dụng tài chính ảo khiến hàng loạt cá nhân – doanh nghiệp rơi vào bẫy lừa đảo tinh vi.
Nếu trước đây kẻ gian phải gọi điện giả danh công an, tòa án thì nay, chỉ cần 30 giây ghi âm giọng nói, AI đã có thể tạo ra giọng nói y hệt người thân, thậm chí ghép video deepfake như thật để yêu cầu chuyển tiền.
Nạn nhân phổ biến nhất: người lớn tuổi, người làm văn phòng, chủ doanh nghiệp, nhân viên ngân hàng, người kinh doanh online.
Phân tích chuyên sâu thủ đoạn lừa đảo công nghệ cao
Từ 2024 → 2025, công nghệ tạo giọng và hình ảnh tổng hợp (voice cloning, deepfake) đã trở nên dễ tiếp cận; kẻ gian kết hợp chúng với nền tảng giao dịch điện tử (app vay, ví, chuyển tiền) để thực hiện các chiêu thức lừa đảo tinh vi. Điểm chung: kích thích cảm xúc – tạo tình huống khẩn cấp – ép chuyển tiền ngay. Theo luật hiện hành, những hành vi này thường cấu thành tội lừa đảo chiếm đoạt tài sản tùy thủ đoạn và công cụ, còn có thể áp dụng quy định về tội xâm nhập, sử dụng mạng máy tính, tội cung cấp, phát tán nội dung giả mạo hoặc tội liên quan đến rửa tiền, cưỡng đoạt.
Giả giọng người thân bằng AI để lừa chuyển tiền
Kẻ gian thu giọng nói từ:
TikTok, Facebook, Zalo
Cuộc gọi trước đó
File ghi âm từ các nguồn công khai
Sau đó dùng công nghệ AI voice cloning để tạo giọng giống 95–100%.
Tình huống thường gặp
Kẻ gian gọi bằng video call hoặc audio call, nói với nạn nhân:
“Con đang gặp chuyện gấp, chuyển cho con 50 triệu để giải quyết ngay. Con không gọi lâu được.”
Giọng nói giống hoàn toàn → nạn nhân tin ngay.
Deepfake video giả người thân – lãnh đạo – nhân viên ngân hàng
Kẻ gian dùng video/avatar của:
Sếp công ty
Nhân viên ngân hàngNgười thân
→ rồi tạo video deepfake với nội dung yêu cầu chuyển tiền hoặc cung cấp OTP.
Mức độ nguy hiểm: Ngay cả nhân viên ngân hàng – nơi đào tạo chống lừa đảo – cũng bị đánh lừa.
Lừa đảo qua app vay online – đầu tư AI – tiền ảo
Các app xuất hiện ồ ạt, quảng cáo trên:
TikTok: “Đầu tư AI lợi nhuận 30%/tháng”
Facebook: “Vay online không cần kiểm tra CIC”
Zalo OA mạo danh ngân hàng
Cơ chế lừa:
Nạp tiền thật → xem lợi nhuận ảo tăng
Không cho rút, hoặc yêu cầu phí
Sau cùng biến mất
Giả danh nhân viên công an – viện kiểm sát bằng giọng AI
Thủ đoạn cũ nhưng nâng cấp nguy hiểm:
Giọng nói AI nghiêm nghị, giống thật
Gửi kèm giấy triệu tập giả
Tạo “phòng điều tra giả” trên web giống hệt của Bộ Công an
Nạn nhân hoảng loạn → chuyển tiền để “kiểm tra”.
Cơ sở pháp lý – Lừa đảo AI xử lý theo điều nào:
Điều 174 Bộ luật Hình sự 2015 – Tội lừa đảo chiếm đoạt tài sản
Căn cứ pháp lý: Điều 174 BLHS 2015, sửa đổi 2017.
Cấu thành tội phạm
Để truy cứu Điều 174, phải có đủ 2 yếu tố chính:
Thủ đoạn gian dối
Kẻ gian sử dụng biện pháp làm người bị hại tin đó là thật, ví dụ:
Giả giọng AI để giả làm người thân, sếp, nhân viên ngân hàng;
Deepfake video – tạo hình ảnh/video giống thật 90–100%;
Giả danh cơ quan Công an – VKS bằng công nghệ
Tạo app vay online hoặc app đầu tư AI để hiển thị lợi nhuận ảo.
Thủ đoạn gian dối là điều kiện bắt buộc.
Nhằm chiếm đoạt tài sản
Phải chứng minh hậu quả tài sản bị dịch chuyển sang bên gian lận, ví dụ:
Bị hại chuyển khoản theo yêu cầu “người thân giả mạo”;
Nạp tiền vào sàn đầu tư ảo – app lừa đảo;
Cung cấp OTP khiến tiền bị rút khỏi tài khoản.
Khung hình phạt theo Điều 174:
Từ 2 triệu – dưới 50 triệu – 06 tháng – 03 năm tù.
Từ 50 – dưới 200 triệu – 02 – 07 năm tù.
Từ 200 – dưới 500 triệu – 07 – 15 năm tù.
Trên 500 triệu – 12 – 20 năm tù hoặc tù chung thân.
Lưu ý: Với tội phạm có tổ chức, dùng công nghệ cao, gây thiệt hại đặc biệt lớn, người phạm tội có thể bị áp dụng mức tối đa của khung, kèm phạt tiền, tịch thu tài sản.
Điều 290 BLHS – Tội sử dụng mạng máy tính, mạng viễn thông để chiếm đoạt tài sản
Hành vi cấu thành:
Tạo lập website/app giả để chiếm đoạt tiền;
Dùng mạng viễn thông gửi liên kết chứa mã độc, chiếm quyền kiểm soát thiết bị;
Sử dụng ví điện tử, cổng thanh toán ảo để lừa nạn nhân nộp tiền;
Dùng deepfake video call, voice call để chiếm đoạt.
Chỉ cần dùng mạng để thực hiện hành vi chiếm đoạt → áp dụng Điều 290.
Hình phạt:
02 – 07 năm tù (khung cơ bản).
07 – 15 năm tù nếu chiếm đoạt từ 200–500 triệu hoặc có tổ chức.
12 – 20 năm tù khi chiếm đoạt trên 500 triệu hoặc thu lợi bất chính đặc biệt lớn.
Điểm quan trọng: Điều 290 thường áp dụng song song với Điều 174 trong các vụ lừa đảo qua app hoặc deepfake.
Điều 288 BLHS – Tội đưa hoặc sử dụng thông tin sai sự thật gây thiệt hại
Áp dụng khi:
Phát tán video/ảnh deepfake giả cơ quan nhà nước, ngân hàng;
Gửi thông tin giả khiến đối tượng khác thực hiện hành vi gây thiệt hại (ví dụ: chuyển tiền);
Đưa thông tin không đúng sự thật lên app hoặc website để dụ nạn nhân đầu tư.
Hình phạt Điều 288: Phạt tiền 30–200 triệu hoặc tù đến 03 năm;
Nếu gây thiệt hại từ 200 triệu trở lên → tù 02–07 năm.Điều này thường là tội kèm theo, dùng để xử lý nhóm tung tin deepfake, nhóm dựng website giả.
Điều 289 BLHS – Tội xâm nhập trái phép vào mạng máy tính, thiết bị số
Áp dụng khi:
Hacker chiếm quyền điều khiển điện thoại / máy tính để:
Nghe lén,
Đọc OTP,
Chiếm đoạt tài khoản ngân hàng,
Lấy video/ảnh/giọng nói để làm deepfake.
Hình phạt Điều 289:
Từ 01 – 05 năm tù (khung cơ bản);
05 – 10 năm nếu xâm nhập hệ thống ngân hàng, cảnh sát, hoặc gây thiệt hại lớn;
10 – 12 năm nếu gây hậu quả đặc biệt nghiêm trọng.
Điều 289 thường áp dụng cho nhóm kỹ thuật – hacker đứng sau app hoặc máy chủ.
Dấu hiệu nhận biết lừa đảo AI:
1.Giọng nói giống người thân nhưng… có dấu hiệu bất thường
Giọng AI có thể rất giống, nhưng thường có các điểm sau:
Ngắt nghỉ không tự nhiên, âm đều, thiếu cảm xúc.
Âm cuối bị nuốt hoặc lập lại bất thường.
Nói nhanh – vội – thúc ép chuyển tiền.
Tránh trả lời câu hỏi riêng tư (ngày sinh, biệt danh, ký ức chung).
Cảnh báo: Giọng nghe giống 95–100% vẫn có thể là AI.
2.Gọi video call nhưng hình hơi đơ – mắt ít chớp
Deepfake video thường có:
Mặt sáng hơn nền, mép tóc hơi mờ.
Mắt chớp ít, biểu cảm cứng.
Miệng khớp tiếng nhưng hơi lệch 0.2–0.5 giây.
Khi yêu cầu quay rộng góc → đối tượng từ chối.
3. Nội dung cuộc gọi mang tính khẩn cấp
Đặc trưng của mọi cuộc lừa đảo AI:
“Con/bố/mẹ đang gặp nạn gấp, phải chuyển tiền ngay.”
“Không được cúp máy, không được gọi ai khác.”
“Con đang xử lý, chỉ cần gửi tiền giải quyết trước.”
→ Đây là dấu hiệu mạnh nhất.
4. Tin nhắn có đường link lạ – app lạ – web giống ngân hàng
Kẻ gian dùng:
App vay online/đầu tư AI
Website giả mạo ngân hàng gần như giống y hệt (fake QR, fake OTP)
Đường link rút gọn: bit.ly, tinyurl, goo.gl
Dấu hiệu nhận biết:
Yêu cầu cung cấp OTP → 100% lừa đảo.
Cho xem “lợi nhuận tăng ảo”.
Không rút được tiền nếu không nộp phí.
5. Tin nhắn, cuộc gọi mạo danh cơ quan Nhà nước
Kẻ gian tự xưng:
Công an
Viện kiểm sát
Tòa án
Cục thuế, ngân hàng…
Nhưng:
Số gọi đến là số di động, không phải số tổng đài.
Gửi “giấy triệu tập” qua Zalo (tài liệu 100% giả).
Yêu cầu “xác minh tài khoản”, “phong tỏa”, “chuyển tiền vào tài khoản an toàn”.
6. Trên mạng xã hội xuất hiện tài khoản giống 100% người quen
Dùng avatar, tên, ảnh thật → nhưng tài khoản mới lập.
Nhắn hỏi vay tiền, gửi link.
Không gọi video được hoặc từ chối gọi.
Cách phòng tránh lừa đảo AI:
1. Quy tắc “Xác minh 2 lớp người thật”
Bất kỳ ai gọi vay tiền – chuyển tiền – gửi OTP → luôn kiểm tra bằng 2 cách:
Gọi lại số chính chủ.
Yêu cầu gọi video quay xa, quay tay vẫy, đọc câu hỏi riêng tư.
AI không thể xử lý kịp các yêu cầu ngẫu nhiên.
2. Tuyệt đối không chuyển tiền khi đang trong trạng thái hoảng loạn
Hiểu rằng đây chính là chiêu của kẻ lừa đảo: tạo cảm giác gấp – bí mật – sợ hãi.
Chỉ cần dừng 1 phút→ thoát lừa.
3. Không bấm vào link lạ – không cài app từ ngoài CH Play / App Store
99% app lừa đều gửi link ngoài.
Tuyệt đối không đăng nhập Internet Banking từ link lạ.
4. Không cung cấp OTP – mật khẩu – mã QR cho bất kỳ ai
Ngân hàng, công an, viện kiểm sát KHÔNG BAO GIỜ:
Xin OTP
Xin mật khẩu
Yêu cầu chuyển tiền để “xác minh”
5. Thiết lập bảo mật ngân hàng
Kích hoạt thông báo biến động số dư
Hạn mức chuyển khoản thấp
Xác thực nâng cao (Smart OTP, FaceID, vân tay)
6. Giữ mạng xã hội ở chế độ riêng tư
Ẩn ngày sinh
Không đăng quá nhiều video/clip có giọng nói
Không công khai số điện thoại, CCCD
→ Giảm nguy cơ bị trích xuất giọng để tạo voice AI giả.
7. Cài app chống cuộc gọi rác – chặn số lạ
Một số nhà mạng có:
Viettel: Call Block
Mobifone: MyMobifone chặn spam
VNPT: Call Me
Tóm lại Lừa đảo bằng trí tuệ nhân tạo (AI Scam) và deepfake đang không còn là những thủ đoạn “công nghệ cao xa vời” mà đã trở thành một phần của đời sống tội phạm hiện đại. Chỉ cần vài giây giọng nói trên TikTok, một đoạn video trên Facebook hoặc một bức ảnh đại diện trên Zalo, kẻ gian đã có thể tạo ra giọng nói – hình ảnh – video giống hệt người thân, lãnh đạo, nhân viên ngân hàng để đưa nạn nhân vào bẫy.
Trong bối cảnh năm 2025, khi AI phát triển vượt trội và ai cũng có “dấu vết số” trên Internet, thì mọi người đều có thể trở thành mục tiêu, từ học sinh – sinh viên cho đến doanh nhân, người lớn tuổi, thậm chí những người làm nghề tài chính – ngân hàng.
Về mặt pháp lý, các thủ đoạn này không chỉ đơn thuần là hành vi gian dối, mà còn:
Xâm nhập hệ thống mạng
Giả mạo danh tính số
Sử dụng video/giọng nói ảo nhằm chiếm đoạt tài sản
Tấn công tâm lý và lợi dụng sự hoảng loạn của nạn nhân
Do đó, người phạm tội thường phải chịu trách nhiệm theo nhiều tội danh đồng thời, với mức hình phạt rất nghiêm khắc:Điều 174 BLHS – Lừa đảo chiếm đoạt tài sản
Điều 290 – Sử dụng mạng viễn thông để chiếm đoạt tài sản
Điều 288 – Đưa hoặc sử dụng trái phép thông tin trên mạng
Điều 289 – Xâm nhập trái phép mạng máy tính, thiết bị số
Với các vụ lừa đảo AI gây thiệt hại từ vài trăm triệu đến hàng chục tỷ, người phạm tội gần như chắc chắn đối diện mức 12 – 20 năm tù, thậm chí tù chung thân nếu gây thiệt hại đặc biệt lớn.
Tuy nhiên, pháp luật chỉ có tác dụng khi người dân hiểu và chủ động bảo vệ chính mình. Trong thời đại thông tin bị thao túng dễ dàng như hiện nay, mỗi người cần:
Hạn chế chia sẻ hình ảnh – giọng nói – video cá nhân trên mạng xã hội
Không chuyển tiền chỉ dựa trên một cuộc gọi
Kiểm chứng bằng nhiều cách: gọi lại số cũ, gặp trực tiếp, kiểm tra danh tính qua video thật
Cài ứng dụng chặn cuộc gọi rác, cảnh báo lừa đảo của nhà mạng
Báo ngay cho cơ quan công an khi phát hiện nghi vấn
Giữ lại mọi chứng cứ điện tử để hỗ trợ điều tra
Quan trọng hơn hết, sự cảnh giác chính là “lá chắn” mạnh nhất. AI có thể làm giả mọi thứ, nhưng không thể giả được sự tỉnh táo của con người.
Trong kỷ nguyên 2025, tội phạm công nghệ cao sẽ còn tinh vi hơn, nhưng nếu được trang bị kiến thức pháp lý và kỹ năng nhận diện, cá nhân – doanh nghiệp hoàn toàn có thể bảo vệ tài sản và thông tin của mình một cách chủ động, hiệu quả.
