Trong thực tế, không ít người rơi vào tình cảnh “dở khóc dở cười” khi con nợ không còn khả năng trả nợ: không tiền, không tài sản, thậm chí “bốc hơi” khỏi nơi cư trú. Nhưng liệu có phải hết cách khi con nợ “trắng tay”, “vỡ nợ”? Câu trả lời là chưa hẳn. Dưới góc nhìn pháp lý, vẫn có những bước đi hợp lý để chủ nợ bảo vệ quyền lợi của mình.
Vỡ nợ là gì?
Hợp đồng vay tài sản là sự thỏa thuận giữa các bên, theo đó bên cho vay giao tài sản cho bên vay; khi đến hạn trả, bên vay phải hoàn trả cho bên cho vay tài sản cùng loại theo đúng số lượng, chất lượng và chỉ phải trả lãi nếu có thỏa thuận hoặc pháp luật có quy định (theo Điều 463 Bộ luật dân sự 2015 quy định).
Theo Điều 105 Bộ luật Dân sự 2015 quy định: Tài sản là vật, tiền, giấy tờ có giá và quyền tài sản. Như vậy vay tiền chính là vay tài sản.
Việc vay tiền là quan hệ dân sự, được điều chỉnh bởi các quy định của luật dân sự. Nếu có tranh chấp về hợp đồng vay tiền thì các bên có thể gửi đơn tới Tòa án nơi bị đơn cư trú để được xem xét giải quyết theo thủ tục tố tụng dân sự.
Vỡ nợ là việc không trả được nợ bao gồm cả lãi hoặc gốc của một khoản vay hay chứng khoán. Vỡ nợ có thể xảy ra khi người vay không thể thực hiện thanh toán kịp thời, bỏ lỡ thời gian thanh toán hoặc tránh hoặc ngừng thanh toán.
Các cá nhân, doanh nghiệp và thậm chí các quốc gia có thể rơi vào tình trạng vỡ nợ nếu họ không thể tiếp tục nghĩa vụ nợ của mình. Rủi ro vỡ nợ thường được tính toán trước bởi các chủ nợ.
Theo quy định tại Điều 466 Bộ luật Dân sự 2015 thì bên vay phải thực hiện các nghĩa vụ sau:
- Bên vay tài sản là tiền thì phải trả đủ tiền khi đến hạn; nếu tài sản là vật thì phải trả vật cùng loại đúng số lượng, chất lượng, trừ trường hợp có thỏa thuận khác.
- Trường hợp bên vay không thể trả vật thì có thể trả bằng tiền theo trị giá của vật đã vay tại địa điểm và thời điểm trả nợ, nếu được bên cho vay đồng ý.
- Địa điểm trả nợ là nơi cư trú hoặc nơi đặt trụ sở của bên cho vay, trừ trường hợp có thỏa thuận khác.
- Trường hợp vay không có lãi mà khi đến hạn bên vay không trả nợ hoặc trả không đầy đủ thì bên cho vay có quyền yêu cầu trả tiền lãi với mức lãi suất theo quy định tại khoản 2 Điều 468 của Bộ luật Dân sự 2015 trên số tiền chậm trả tương ứng với thời gian chậm trả, trừ trường hợp có thỏa thuận khác hoặc luật có quy định khác.
- Trường hợp vay có lãi mà khi đến hạn bên vay không trả hoặc trả không đầy đủ thì bên vay phải trả lãi như sau:
- Lãi trên nợ gốc theo lãi suất thỏa thuận trong hợp đồng tương ứng với thời hạn vay mà đến hạn chưa trả; trường hợp chậm trả thì còn phải trả lãi theo mức lãi suất quy định tại khoản 2 Điều 468 của Bộ luật Dân sự 2015.
- Lãi trên nợ gốc quá hạn chưa trả bằng 150% lãi suất vay theo hợp đồng tương ứng với thời gian chậm trả, trừ trường hợp có thỏa thuận khác.
Theo đó, tùy theo việc thỏa thuận khi vay có trả lại hay không mà ngoài việc phải trả số tiền gốc vay thì người vay còn phải trả tiền lãi. Trong trường hợp quá hạn theo thỏa thuận nhưng không trả thì bên vay phải chịu trả tiền lãi chậm trả và bồi thường thiệt hại nếu có.
Trên thực tế, quan hệ vay tài sản là giao dịch mang nhiều tiềm ẩn rủi ro. Để hạn chế các rủi ro đó, pháp luật Việt Nam đã quy định các biện pháp bảo đảm thực hiện nghĩa vụ trả tiền như cầm cố, thế chấp, bảo lãnh,..Từ đó, khi bên vay tiền mất khả năng trả nợ thì bên cho vay có quyền xử lý tài sản thế chấp, tài sản cầm cố,…Hoặc bên vay có thể yêu cầu bên bảo lãnh thực hiện nghĩa vụ trả nợ thay.
Trong trường hợp bên vay tiền không có tài sản thế chấp, cầm cố mất khả năng chi trả nợ thì bên cho vay gần như không có cơ hội lấy lại tài sản. Khi đó, quyền lợi của bên cho vay bị xâm phạm. Căn cứ quy định tại Điều 186 Bộ luật Tố tụng Dân sự 2015 thì khi quyền lợi bị xâm phạm, bên cho vay có quyền khởi kiện ra Tòa án yêu cầu bên vay phải thực hiện nghĩa vụ trả tiền vay nợ gốc, lãi và bồi thường thiệt hại.
Hướng xử lý khi con nợ không trả tiền vay
*Tố giác tội phạm
Nếu có căn cứ xác định bên vay có dấu hiệu tội phạm lừa đảo chiếm đoạt tài sản hoặc lợi dụng tín nhiệm chiếm đoạt tài sản thì bên cho vay có quyền làm đơn tố giác tội phạm gửi đến Cơ quan Điều tra, Viện Kiểm sát hoặc cơ quan tổ chức khác theo quy định tại khoản 1, 2 Điều 145 Bộ luật Tố tụng Hình sự 2015.
Sau khi tiếp nhận thông tin tố giác tội phạm sẽ được cơ quan tiếp nhận gửi ngay đến cơ quan có thẩm quyền giải quyết tố giác quy định tại khoản 3 Điều 145 Bộ luật Tố tụng Hình sự 2015.
Trong những trường hợp nghiêm trọng, nếu con nợ có hành vi cố tình tẩu tán, cất giấu hoặc chuyển nhượng tài sản nhằm trốn tránh trách nhiệm trả nợ, chủ nợ có thể yêu cầu cơ quan chức năng khởi tố hình sự về tội lạm dụng tín nhiệm chiếm đoạt tài sản hoặc tội lừa đảo chiếm đoạt tài sản theo Điều 175 và Điều 174 Bộ luật Hình sự 2015, sửa đổi bổ sung năm 2017. Đây là biện pháp nghiêm khắc nhằm ngăn chặn hành vi vi phạm pháp luật của con nợ và bảo vệ quyền lợi hợp pháp của chủ nợ.
*Khởi kiện yêu cầu bên vay thanh toán nợ
- Hồ sơ khởi kiện
- Thủ tục thực hiện
Bước 1: Chuẩn bị và nộp hồ sơ khởi kiện đến Tòa án nhân dân có thẩm quyền.
Bước 2: Xem xét đơn khởi kiện
Bước 3: Thông báo tạm ứng án phí
Bước 4: Thụ lý vụ án và ra thông báo giải quyết vụ án
Bước 5: Chuẩn bị xét xử
Bước 6: Xét xử sơ thẩm
Bước 7: Xét xử phúc thẩm (nếu có)
Những việc chủ nợ cần làm ngay để tránh mất quyền lợi
Theo dõi kỹ giao dịch tài sản của con nợ: Khi con nợ có dấu hiệu bán tài sản, cần theo dõi sát sao và thu thập bằng chứng liên quan đến các giao dịch nhằm bảo vệ quyền lợi của mình.
Hành động nhanh chóng: Yêu cầu cơ quan thi hành án hoặc Tòa án áp dụng các biện pháp khẩn cấp như phong tỏa tài sản hoặc yêu cầu tuyên bố giao dịch vô hiệu càng sớm càng tốt.
Tư vấn từ luật sư: Để bảo đảm quyền lợi tốt nhất, chủ nợ nên làm việc với luật sư có kinh nghiệm trong lĩnh vực thi hành án và tranh chấp dân sự để được tư vấn và hỗ trợ đầy đủ trong suốt quá trình.
Kết luận
Khi con nợ đã bán hết tài sản, việc xử lý không hề dễ dàng nhưng vẫn có những biện pháp pháp lý mà chủ nợ có thể áp dụng để bảo vệ quyền lợi của mình. Điều quan trọng là phải nắm rõ căn cứ pháp luật và hành động nhanh chóng, đồng thời nên tìm đến sự hỗ trợ từ các chuyên gia pháp lý có kinh nghiệm để giải quyết vụ việc một cách hiệu quả.
Nếu bạn đang gặp khó khăn trong việc đòi nợ hoặc xử lý các tình huống pháp lý phức tạp liên quan đến việc con nợ tẩu tán tài sản, Công ty Luật TNHH Đất Thủ sẵn sàng hỗ trợ. Với đội ngũ luật sư có kinh nghiệm trong lĩnh vực dân sự liên quan đến đòi nợ và tranh chấp tài sản, chúng tôi sẽ giúp bạn xác định hướng đi phù hợp, đảm bảo quyền và lợi ích hợp pháp của mình được bảo vệ tối đa.
